Samenwerken aan open source software

Toen Hans Voerknecht een paar jaar geleden een nieuwe manier ontwikkelde om bereikbaarheid te berekenen wist hij al snel dat daarvoor goede programmatuur nodig was. Hoewel hij zelf kon programmeren, besefte hij ook dat zijn kracht ligt in het bedenken van de rekenmethode en niet in de softwareontwikkeling. Daarom nam hij VORtech als partner in de arm. 

Bereikbaarheid is een belangrijke factor in de verkeerswereld. Enerzijds willen bedrijven bereikbaar zijn voor hun klanten en medewerkers en anderzijds willen mensen op goed bereikbare plekken wonen. Vaak wordt bereikbaarheid opgevat als een korte reistijd, maar het gaat er om in hoeverre mensen ontplooiingsmogelijkheden kunnen bereiken: werk, onderwijs, sociale contacten, zorg, winkels.  

Je kunt bereikbaarheid van een winkelcentrum bijvoorbeeld uitdrukken in het aantal mensen dat binnen een acceptabele tijd vanuit hun huis bij het winkelcentrum kunnen komen. 

Een nieuwe benadering van bereikbaarheid 

Maar het totaal aantal mensen dat bij het winkelcentrum kan komen is niet zo’n goede maat want daarmee ga je voorbij aan het feit dat niet iedereen even makkelijk reist. Voor mensen met een laag inkomen zijn de reiskosten een veel grotere belemmering dan voor mensen met een hoog inkomen. Mensen met een laag inkomen hebben ook relatief vaak geen auto en zijn dan aangewezen op het openbaar vervoer. Daarom kan een afgelegen industrieterrein voor hen veel moeilijker bereikbaar zijn dan voor mensen die wel een auto hebben.  

Dat betekent ook dat je bij het verbeteren van bereikbaarheid moet kijken naar de doelgroep waarvoor je de bereikbaarheid wilt verbeteren. Het aanleggen van een nieuwe weg kan misschien de bereikbaarheid vergroten, maar dan alleen voor de autobezitters. Zolang de bus niet vaker gaat heeft de nieuwe weg geen enkele zin voor OV-reizigers. En als er al een bus rijdt is het duur voor mensen met een laag inkomen. 

Precies dat onderscheid naar doelgroepen is wat de nieuwe rekenmethode van Hans Voerknecht zo sterk maakt. Deze methode, die “Integrale Kijk op Bereikbaarheid” of kortweg IKOB is gedoopt, is door hem ontwikkeld met de steun van diverse wetenschappers, het Planbureau voor de Leefomgeving en kennisplatform CROW. Via zijn bedrijf Een Nieuwe Kijk brengt Hans de methode met groot succes aan de man. Overheden zijn enthousiast omdat ze met deze methode veel gerichter maatschappelijk beleid kunnen voeren.  

Het prille begin 

Toen Hans zo’n vijf jaar geleden aan de slag ging met IKOB zocht hij voor de softwareontwikkeling hulp bij VORtech. Hans: “Ik kende Mark Roest van VORtech omdat hij bij een vorige werkgever van me een aantal adviestrajecten had gedaan die heel fijn en goed verlopen waren. Dus VORtech was de eerste partij waar ik aan dacht toen ik wist dat er programmatuur gemaakt moest worden.”   

Mark Roest herinnert zich dat prille begin nog heel goed: “Hans belde me met de mededeling dat hij een reuzenidee had en hij zei er gelijk bij dat hij geen geld had om ons te betalen. Mensen die mij kennen weten dat ik altijd geprikkeld word door ambitieuze plannen dus ik heb hem meteen uitgenodigd om te komen praten. Bij dat eerste gesprek had ik al meteen in de gaten dat het een heel interessante ontwikkeling was. Maatschappelijk harstikke relevant.”  

Hans had zijn methode al laten programmeren door een verkeerskundig adviesbureau. Maar hij ontdekte al snel, dat er een aantal dingen verbeterd moesten worden. Dat vond het betreffende adviesbureau ook, maar die hadden dan wel extra geld nodig en dan moesten er ook weer mensen vrij gemaakt worden. Dat schiet niet op, dacht Hans, want dit gaat nog wel een aantal keren gebeuren.  

Toen Hans dit probleem aan Mark Roest van VORtech voorlegde, raadde die hem aan om het in eerste instantie zelf te programmeren waarbij VORtech hem best wel wat ondersteuning kon bieden. Mark: “Hans had daar wel een klein beetje geld voor over maar we hebben in die eerste periode zeker nog geen winst gemaakt.”  

Hans Voerknecht heeft toen inderdaad zelf een eerste versie van de programmatuur gemaakt waarbij hij van tijd tot tijd programmeervragen stelde aan Erwin Mulder van VORtech. Erwin hielp hem ook met het inrichten van een versiebeheersysteem, waardoor de programmatuur vanaf het begin direct netjes beheerd kon worden. 

Naar professionele software 

Ondertussen ontstond er grote belangstelling voor het werk van Hans. Een motie in de Tweede Kamer vroeg zelfs van de minister om IKOB te gebruiken bij diverse analyses. Grote steden benaderden Hans om bereikbaarheidsplannen door te rekenen en verkeerskundige adviesbureaus klopten bij hem aan om de methode te mogen gebruiken.  

Daarmee werd de programmatuur steeds belangrijker. Het feit dat het door een niet-professionele softwareontwikkelaar was gemaakt werd steeds meer een probleem. 

Uiteindelijk vond Hans een financier in het CROW, een kenniscentrum waar “kennis ontwikkeld wordt over infrastructuur en mobiliteit in de fysieke leefomgeving”. Gezien het belang van deze nieuwe manier van het rekenen aan bereikbaarheid waren zij bereid om een intensieve verbetering van de software te financieren en ondersteunen. 

CROW ziet IKOB als een belangrijke ontwikkeling. Ze willen dat iedereen deze nieuwe methode kan gebruiken. In eerste instantie wordt daarbij gedacht aan een website waar mensen de applicatie kunnen downloaden om op de eigen computer te gebruiken. Later kan dat eventueel een web-interface worden. Maar in beide gevallen is het belangrijk dat de software van goede kwaliteit is. 

Mark Roest van VORtech licht toe dat dat voor deze software best uitdagend is: “Je hebt hier speciale expertise voor nodig. Er zit een hoop verkeerskundig inzicht in en de algoritmen zijn complex. Als softwareontwikkelaar moet je dan niet alleen in staat zijn om die algoritmen te begrijpen en te optimaliseren maar ook om soepel samen te werken met de domeinexperts zoals in dit geval verkeerskundigen zoals Hans Voerknecht en de mensen van CROW. Bij VORtech zijn we dat gewend en vinden we dat juist leuk en uitdagend, maar dat kan echt niet elk IT-bedrijf.” 

Hans Voerknecht, de oorspronkelijke maker, bevestigt dit: “Door intensief samen te werken kunnen we ook samen de juiste keuzes maken. Ik heb bij het ontwikkelen diverse aannames gedaan. Ik heb die aannames zoveel mogelijk expliciet gemaakt, door veel factoren in een dashboard te zetten (ook gemaakt door Erwin Mulder van VORtech). Wat wel belangrijk is, is dat IKOB een andere filosofie heeft dan veel andere modellen die gebruikt worden, een filosofie die je niet direct terugziet in de code maar die wel van belang is voor de manier waarop je het uiteindelijk opzet.” 

De open source ambitie 

De ambitie van Hans Voerknecht en CROW is om de software als open source beschikbaar te stellen zodat anderen erop kunnen doorbouwen. Er gebeurt veel onderzoek naar dit thema, zowel in Nederland als ook in het buitenland. Door de software open source te maken kunnen anderen daarop aanvullen.  

Hans Voerknecht is heel duidelijk in zijn wens voor open source: “Ik wil heel graag dat andere partijen ook mee kunnen bouwen. In de ontwikkeling tot nu toe heeft ook het bedrijf Dat Mobility een belangrijke bijdrage geleverd omdat ze het belang ervan zagen voor hun eigen advisering. En verder werk ik ook met studenten van de Technische Universiteit Delft en die vinden het ook fijn als zij hun aanvullingen kunnen delen met andere onderzoekers. Dus eigenlijk heb ik al een kleine open source community.” 

Toch is het open source maken van programmatuur iets waar je goed over na moet denken volgens Mark Roest van VORtech: “Dan moet je code kwaliteit echt heel goed zijn, ook in termen van documentatie, zodat anderen hun weg in de code kunnen vinden. Je zet eigenlijk de standaard neer voor bijdragen van derden: als je eigen software netjes op orde is, mag je van anderen vragen om hun bijdragen ook netjes te maken.” 

“Daarnaast moet je ook echt bereid zijn om je community te ondersteunen en de bijdragen van derden te managen,” aldus Mark. “Dat betekent dat je iets inricht om code die door anderen wordt aangeleverd te laten beoordelen en te integreren in de hoofdversie als de community denkt dat het een zinvolle aanvulling is. Kortom: iets als open source uitbrengen omvat veel meer dan het domweg op Github zetten. Tenminste wel als je er serieus iets mee wilt. Gelukkig lijkt het erop dat CROW zich dit terdege bewust is en bereid is om die kant op te gaan.” 

Hans Voerknecht voegt toe: “Het is heel knap hoe VORtech mijn amateurwerk heeft omgezet naar een professionele code. Zeker, omdat ik heel weinig comments heb geschreven. Mijn idealen worden waargemaakt, dat nu iedereen van IKOB gebruik kan maken, maar ook dat anderen nu zelf aan de slag kunnen om dingen te verbeteren en andere ontwikkelingen toe te voegen.” 

Samen iets moois neerzetten 

Uiteindelijk is de hele ontwikkeling van de IKOB-software een mooi voorbeeld van samen iets moois neerzetten. Geen van de betrokken partijen had dat alleen gekund. Hans Voerknecht: “Het is ongelooflijk wat er in die paar jaar bereikt is en ik ben heel dankbaar voor alle steun en support die ik gehad heb. Samen hebben we iets moois neergezet en ik heb er alle vertrouwen in dat we samen nog veel verder gaan komen.”